TwojePC.pl | Sprzęt

	M E N U
.	\| CIEMNE TPC \| JASNE TPC \| ARCHIWUM \| SPRZĘT \| TECHNIKA \| DRIVERY \| PLIKI \| PATCHES \| DEMA GIER \| SCENA \| BOARD \| CHAT \| SONDA \| REJESTRACJA \| STYLIZACJA \| LINKI \| REDAKCJA \| KONTAKT	.

S P R Z Ę T

Dokąd tak pędzisz? Test nagrywarki PleXWriter 16/10/40A (IDE)

NICR4M 22/03/01	Być może pamiętacie kilkuletni wyścig producentów napędów CD-ROM, którzy wykorzystując magię liczb proponowali nam coraz szybsze i jednocześnie droższe urządzenia. Gdyby w roku 1994 ktoś powiedział mi, że zobaczę w swoim życiu napędy szybsze niż Quad-Speed (4X), to wzbudziłby u mnie tylko głośny śmiech. Cóż - historia z napędami CD-ROM potoczyła się inaczej, niż przewidywałem i w ciągu 2 lat od premiery pierwszych napędów 4X - mogliśmy podziwiać i niestety również usłyszeć napędy 16-24X, których potomkowie dziś osiągają zawrotne prędkości 52X i więcej. Podobny wyścig ma miejsce i dziś, jednak nie dotyczy czytników płyt, a urządzeń służących do ich zapisu. W związku z tym zapraszam do recenzji najszybszego z dostępnych dziś urządzeń - nagrywarki firmy Plextor - modelu PleXWriter 16/10/40A (PX-W1610TA).

"Trochę" teorii

Jest to pierwszy test nagrywarki na łamach strony TwojePC. Dlatego też postanowiłem przedstawić w skrócie terminy związane z nagrywarkami i nagrywaniem płyt kompaktowych. Uwaga wszyscy guru! Nie będę się w tych definicjach zagłębiał w niepotrzebne szczegóły, dlatego też nie zasypujcie mnie niepotrzebną stertą listów z żalami o czasem powierzchowne wyjaśnienia tych poniekąd skomplikowanych zagadnień.

IDE a SCSI - nagrywarki i napędy CD-ROM mogą posiadać jeden z tych dwóch typów złącz. Dla zwykłego użytkownika ważne jest, aby nabył model ze złączem IDE - dlatego, że takie urządzenie można podłączyć do kontrolera IDE, który znajduje się na każdej płycie głównej domowego peceta. SCSI natomiast to interfejs używany na ogół w bardzo wydajnych komputerach (stacjach roboczych, serwerach), który mimo wielu przewag nad IDE podczas współpracy z dyskami twardymi - nie przejawia żadnych dodatkowych korzyści (poza ilością możliwych urządzeń podłączonych do jednego kanału: IDE - 2, SCSI - 7 lub 14) jeśli idzie o wydajność i bezpieczeństwo nagrywania. Jeśli jednak zdecydujecie się na zakup nagrywarki SCSI, to pamiętajcie o konieczności dokupienia dość drogiego kontrolera SCSI (czasami jest on dołączany gratis do nagrywarki).

wypalanie / nagrywanie - proces nanoszenia (zapisu) danych (programów, obrazów, dźwięku itp...) na nośnik CD-R/CD-RW. Nagrywanie odbywa się za pomocą silnej wiązki lasera, która w warstwie nośnika "wypala" dołki, a pomiędzy nimi pozostają nienaruszone obszary - stąd właśnie pojęcia pit i land. Nagrywanie odbywa się od wewnętrznej strony płyty, do jej zewnętrznego brzegu. Dane tworzą spiralną, nieprzerwaną ścieżkę - podobną do ścieżki na starych analogowych płytach gramofonowych, z tym, że jest ona bardzo wąska i zawiera dane cyfrowe. Napęd CD-ROM (zawierający laser mniejszej mocy niż nagrywarka) przy odtwarzaniu zwykłych (wytłaczanych), jak też nagranych płyt CD - odpowiednio interpretuje pity i landy, które odpowiadają wartości pojedynczego bitu (logiczne 0 lub 1). Ciągi bitów zapisane na płycie (wraz z nadmiarowymi danymi służącymi korekcji błędów) są przez komputer widziane jako pliki lub ścieżki (w przypadku płyt AudioCD);

CD-R - Recordable Compact Disc - dysk kompaktowy przeznaczony do jednokrotnego zapisu. Maksymalna ilość danych jaką można zapisać na płycie jest określana w megabajtach (650, 700 lub 800) lub w minutach (odpowiednio 74, 80 lub 90 minut). Płyty CD-R są nośnikiem dość długowiecznym. Odpowiednio przechowywana płyta (głównie chodzi o ochronę przed światłem słonecznym i zarysowaniami powierzchni) może bezpiecznie przechować dane nawet przez 100 i więcej lat. Płyty CD-R mogą być w zależności od nagrywarki zapisane z prędkościami 1-16X (150 - 2400 kilobajtów na sekundę);

CD-RW - ReWritable Compact Disc - dysk kompaktowy z możliwością wielokrotnego zapisu. W przeciwieństwie do płyty CD-R, z której nie możemy usunąć raz nagranych danych - płytę CD-RW możemy w razie potrzeby wyczyścić i dokonać na niej ponownego zapisu. Teoretycznie nośniki CD-RW można czyścić i zapisywać nawet 1000 razy. W rzeczywistości liczba cykli zapisu i kasowania nie przekracza 100-200 razy z powodu mechanicznego zużycia płyty (zabrudzenia i rysy powstające w trakcie użytkowania płyty). Dlatego też należy uważać, by na starych (zużytych) płytach CD-RW nie nagrywać ważnych danych, gdyż późniejszy odczyt może okazać się niemożliwy. Zapis płyt CD-RW jest trochę trudniejszy, niż w przypadku CD-R. Nośnik informacji w płytach CD-RW może pod wpływem odpowiednio silnej wiązki lasera zmieniać swoją postać - stąd możliwość wielokrotnego zapisu, okupiona jednak mniejszą trwałością zapisu (na ogół 10-20 lat). Prędkości zapisu płyt CD-RW mieszczą się pomiędzy 1-4X (150 - 600 kilobajtów na sekundę);

HS CD-RW - High Speed ReWritable Compact Disc - mutacja płyt CD-RW przeznaczonych do zapisu z prędkościami 4-10X (600 - 1500 kilobajtów na sekundę). Wszystkie nagrywarki, które mogą zapisywać nośniki HS CD-RW są oznaczone takim oto logiem:

(multi)sesja - dane można zapisywać partiami, to znaczy, że nie musimy zamykać niepełnej płyty zawierającej dane. Jeśli np. zrobiliśmy archiwum naszych ulubionych utworów MP3, które nie zapełnią całego krążka CD, to przed dokonaniem zapisu możemy określić, czy płyta po nagraniu ma zostać "otwarta" (będzie to więc płyta multisesyjna), czy "zamknięta" (na płytę nie da się już niczego "dograć"). Każda rozpoczęta sesja pociąga za sobą pewną ilość informacji przeznaczonej na jej opis - pierwsza sesja to ok. 20MB, a każda kolejna to 13MB straconej pojemności. Dlatego nie powinno nagrywać się na płycie więcej, niż 10-12 sesji, gdyż przy większej ich ilości stracimy blisko połowę pojemności płyty CD-R/CD-RW.

UDF / zapis pakietowy - zapis pakietowy jest odpowiedzią firm produkujących nagrywarki i oprogramowanie na zapotrzebowania użytkowników wykonujących częste zapisy małych ilości danych (np. codzienny backup), czyli ludzi korzystających z nagrywarki jak z pojemnej stacji dyskietek. Specjalne rezydentne (pracujące ciągle w tle) oprogramowanie pozwala na sformatowanie płyty CD-RW w taki sposób, że przy stosunkowo małej utracie pojemności płyty możemy wykorzystywać naszą nagrywarkę jak zwykły napęd dysków wymiennych, lecz o większej pojemności, niż np. 120MB zip-drive. Aby odczytać dane z płyty w formacie UDF na innym komputerze - musimy mieć zainstalowany rezydentny program/sterownik pośredniczący pomiędzy napędem CD-ROM, a systemem operacyjnym.

DAO / SAO / RAW - Disk at Once / Session at Once - są to terminy określające tryb zapisu płyty CD. DAO to zapis wykonany za pomocą pojedynczego "pociągnięcia" lasera. Tryb DAO umożliwia nam stworzenie kopii bardzo bliskiej oryginałowi, a w połączeniu z trybem RAW i specjalnym programem np. CloneCD (niestety tryb DAO-RAW obsługują tylko niektóre modele nagrywarek) - wykonanie idealnej kopii płyty, czyli razem z zawartymi na niej zabezpieczeniami chroniącymi przed kopiowaniem. Tryb SAO to nagranie z przerwami w pracy lasera (ma np. miejsce w przypadku zapisu płyt multisesyjnych). Kopia wykonana w trybie SAO (nawet SAO-RAW) nie będzie nigdy identyczna z oryginałem i często też nie można w tym trybie skopiować zabezpieczeń płyty.

CAV / CLV - Constant Angle Velocity / Constant Linear Velocity - skróty CAV i CLV oznaczają odpowiednio: stałą prędkość kątową i stałą prędkość liniową. Nagrywarki, jak też czytniki CD-ROM ze względu na technikę zapisu/odczytu dzielimy właśnie na te dwie kategorie. Te same reguły dotyczą zarówno nagrywarek, jak i czytników CD. Tryb CAV oznacza, że płyta podczas zapisu obraca się od początku do końca trwania nagrania z tą samą ilością obrotów na minutę, a ponieważ promień wewnątrz płyty jest mniejszy niż na zewnątrz - na początku płyty nagrywamy dane np. z prędkością 8x, a na jej końcu z prędkością 16x. Również wszystkie napędy CD-ROM od 16 do 52x pracują ze stałą prędkością kątową, więc deklarowaną przez producenta prędkość odczytu osiągają jedynie na zewnętrznym obszarze płyt CD. W trybie CLV płyta jest obracana ze zmienną prędkością kątową, czyli przy nagrywaniu wewnętrznej części płyty wiruje ona szybciej i zwalnia swoje obroty wraz ze zbliżaniem się do zewnętrznego brzegu. W tym trybie zapisu dane od początku do końca nagrania są wypalane ze stałą prędkością. CAV i CLV można połączyć - wówczas mówimy o trybie partial CLV / CAV. W takim trybie pracuje np. nagrywarka Yamaha CRW2100 - z początku nagrywa płytę z prędkością 12x, by od 1/3 do końca promienia płyty nagrywać z prędkością 16-krotną. Technologia CAV jest tańsza i prostsza w produkcji, gdyż nie wymaga precyzyjnego sterowania silnikiem obracającym płytę CD.

buffer underrun - najczęściej spotykany błąd występujący podczas nagrywania na słabym lub obciążonym sprzęcie. Każda nagrywarka posiada własny bufor pamięci, który zapewnia ciągłość strumienia danych przeznaczonych do nagrania. Pamięć ta ma zazwyczaj pojemność 2-8MB, które zależnie od prędkości nagrywania wystarczają na 3-6 sekundową przerwę w dostarczaniu danych ze strony komputera (np. gdy z dysku korzysta uruchomiona w tle aplikacja). Na szczęście najnowsze nagrywarki (zdolne nagrywać z prędkościami od 12X w górę) są wyposażone w mechanizmy zapobiegające występowaniu tego nagminnego niegdyś błędu.

Jak odczytywać parametry urządzeń?

Jako standardowy format zapisu szybkości danego modelu nagrywarki przyjął się układ: prędkość zapisu płyt CD-R / prędkość zapisu płyt CD-RW / prędkość odczytu płyt CD-ROM, np. zapis 16/10/40 umieszczony na przednim panelu testowanej przeze mnie nagrywarki Plextora oznacza, że płyty CD-R zapisuje ona maksymalnie z 16-krotną prędkością (2400 kilobajtów na sekundę), płyty CD-RW nagrywa z prędkością 10-krotną (1500 kilobajtów na sekundę), a odczyt płyt CD-ROM odbywa się z 40-krotną prędkością (maksymalnie 6MB na sekundę).

Nowe trendy i technologie w świecie nagrywarek

Ostatni rok przyniósł nam kilka ciekawych rozwiązań, które pomogły producentom tego precyzyjnego sprzętu na przekroczenie granicy 8-krotnej prędkości zapisu. Do czasu premiery technologii zapobiegania błędom buffer underrun nie było innego sposobu na bezpieczne nagranie płyty, jak wyłączenie wszystkich aplikacji za wyjątkiem programu służącego do nagrywania i nie uruchamianie żadnych programów na czas trwania nagrania (np. przy prędkości 4x są to 20-22 minuty straconego czasu). BURN-Proof, SafeBurn, JustLink to nazwy trzech w gruncie rzeczy identycznych technologii zapobiegania błędom buffer underrun. Jak to działa? Otóż w przypadku opróżnienia bufora podczas zapisu - nagrywarka wyłącza wiązkę lasera, czeka na ponowne napełnienie bufora i kontynuuje nagrywanie w miejscu, gdzie zostało przerwane. W wyniku tej operacji na płycie powstaje minimalna przerwa, z którą z łatwością radzą sobie układy korekcji dzisiejszych odtwarzaczy kompaktowych. Praktycznie wszystkie modele nagrywarek od 12x w górę posiadają jedną z wyżej wymienionych technologii. Jedynym znanym mi wyjątkiem jest wspomniana wcześniej nagrywarka Yamahy (CRW2100 16X) - jej zabezpieczeniem jest duży, bo aż 8MB bufor, który w innych urządzeniach nie przekracza 2MB. Yamaha zaczęła jako pierwsza stosować technikę zmiennej prędkości liniowej przy dokonywaniu zapisu. Dzięki tej metodzie już w chwili powstawania tego artykułu pojawiają się zapowiedzi premier nagrywarek umożliwiających zapis z prędkością 20-krotną (osiągana będzie prawdopodobnie jedynie na zewnętrznych obszarach płyty), a już niedługo możemy spodziewać się urządzeń nagrywających z prędkościami 24X i więcej. Tylko po co zwykłemu Kowalskiemu płyta w mniej niż 3 minuty? No... chyba, że wygląda tak: jedna noga z kikutem, na głowie czerwona chusta, a na prawym oku "zaślepka" i co niedziela spotykamy go na pobliskim bazarze ;). Osobiście uważam, że wśród producentów nagrywarek rozpoczął się wyścig, którego celem jest oczywiście zdobycie jak największej liczby klientów, którzy kupią najnowszy sprzęt, jednak jego możliwości wykorzystają w znikomym procencie. Cóż - bardzo konkurencyjny rynek i handel nie rządzą się zdrowym rozsądkiem, tylko popytem i podażą.

Komputer testowy a wymagania PleXWriter'a

Test nagrywarki odbył się na następującym zestawie:

płyta główna - Abit BX133 Raid (i440BX, BIOS: XK, BIOS HPT370:1.10b);
procesor - Pentium3 933MHz;
RAM - 256MB PC133 MDT;
karty - grafika GeForce2GTS, muzyka SBLive!, modem V.90 Motorola, tuner TV BT-878, k. sieciowa IntelPro/100;
dysk twardy - IBM DeskStar DTLA-307030 podpięty do kontrolera HPT370 ATA-100;
stacja dyskietek - Samsung 1.44MB;
CD-ROM - Teac 540E 40x na kanale IDE BX'a - primary master;
nagrywarka - Plextor PleXWriter 16/10/40A na kanale IDE BX'a - secondary master;
zasilacz - 250W ATX;
system - WindowsME, DX8.0, Detonators 6.50, LiveWare3.

Komputer, na którym przeprowadziłem testy urządzenia jest bardzo wydajny, lecz wymagania stawiane przez nagrywarkę Plextora są o wiele mniejsze, gdyż posiada ona technologię BURN-Proof, dzięki której z prędkością 16-krotną możemy nagrywać już na sprzęcie klasy P166MMX lub nieco słabszym. W tym przypadku nie jest ważna prędkość z jaką dostarczymy dane do nagrywarki, gdyż proces nagrywania chroni zbawienna technologia firmy Sanyo. Oczywiście przyda się dobrej klasy CD-ROM 40X i dysk dostarczający dane na poziomie przynajmniej 3MB/s (praktycznie wszystkie dyski UDMA-33 i szybsze), aby nagrywanie przebiegało w 100% komfortowych warunkach.

PleXWriter 16/10/40A BOX

Nagrywarka Plextora wyposażona jest w złącze IDE. Domyślnie pracuje w trybie PIO4 / UDMA-2 (transfer do 16MB/s), jednak jak się okazało można również włączyć szybszy tryb UDMA-33 - wystarczy założyć zworkę na dwa wolne piny znajdujące się na tylnej części urządzenia opisane jako RESERVED (ten trik działa również ze starszym modelem 12/10/32A i umożliwia uruchomienie DMA w Windows2000). Nie zauważyłem różnicy w pracy zarówno w trybie UDMA-2, jak i UDMA-33. W okresie testu nagrywarka posiadała wewnętrzny BIOS w wersji 1.00, i w chwili jego zakończenia nie była dostępna nowsza jego wersja. Mimo, że to pierwsza wersja BIOS'u - nie stwierdziłem żadnych problemów typowych dla wczesnych wersji firmware (takich jak np. błędy w nagrywaniu przy włączonym DMA, czy niechęć do współpracy z napędem CD-ROM na wspólnym kanale IDE).

Urządzenie może nagrywać płyty w formatach CD-DA, CD-ROM mode 1, CD-ROM XA (mode2, form 1 i 2), Mix Mode CD, Photo CD, Video CD, CD-I, CD-Extra, CD+G, CD Text. PleXWriter możne nagrywać w trybie SAO, DAO, oraz DAO-RAW, odczytuje informacje subkanałowe danych i audio (CloneCD), posiada analogowe i cyfrowe wyjścia audio.

Co znajdziemy w pudełku? Oprócz starannie zapakowanego urządzenia - całkiem sporo przydatnych rzeczy:

jedną taśmę IDE;
4 śrubki do zamocowania nagrywarki w obudowie komputera;
drucik do awaryjnego wysuwania tacki z napędu (np. gdy nie ma prądu);
kabel do połączenia analogowego wyjścia audio z kartą muzyczną;
czystą płytę CD-R 650MB;
czystą płytę HS CD-RW 650MB;
instrukcję montażu urządzenia - UWAGA! - również w naszym ojczystym języku;
oprogramowanie - pełny pakiet WinOnCD 3.8 firmy Roxio (dawniej CeQuadrat) dla systemów Windows 95/98/ME/NT/2000 - ten niestety bez
polskiej instrukcji, program DirectCD 5.0 firmy Adaptec do zapisu pakietowego i pakiet PlexTools - programy umożliwiające nadzór i zmianę parametrów pracy urządzenia (np. prędkość odczytu płyt CD-ROM, czy czas zatrzymywania płyty CD po zakończeniu odczytu).

Pora na kilka testów

Test odczytu danych przeprowadziłem na lekko porysowanej płycie CD-R 700MB marnej jakości. Oto wynik programu CD-Speed99:

Nagrywarka Plextora ma bardzo dobre (jak na te urządzenia) osiągi odczytu i czasu dostępu. Mogłaby służyć równie dobrze jako czytnik CD. Prędkość zrzucania audio była równie duża:

W krótkim czasie możemy zrzucić sporą ilość materiału z płyt CD-Audio. Bardzo duża zaleta dla licznych fanów MP3.

Test czasu zapisu przeprowadziłem ze stoperem w ręku. Nagrywanie zacząłem z włożoną do nagrywarki czystą płytą Verbatim DL+ (nagrywałem 650 i 700MB), oraz z płytą HS CD-RW 650MB firmy Ricoh. Czas mierzyłem od momentu wciśnięcia przycisku "Record", do chwili wyrzucenia z napędu nagranej już płyty. Wyniki widać na poniższym wykresie.

Dla ciekawskich zamieszczam kilka obrazków z programu WinOnCD 3.8.

Wrażenia z pracy

Nagrywarka spisywała się bardzo dzielnie. Nie zepsuła żadnej nagrywanej płyty, a miałem okazję sprawdzić następujące płytki CD-R: Samsung Premium 74 i 80min, Memorex 700, Esperanza 700 (BestBuy), Basf 80, Intenso 700, Verbatim MetalAzo 650 i 700MB, Octron 80, Ricoh 74 HR200. Wszystkie płyty, nawet te przeznaczone do nagrywania z 8-krotną prędkością (Memorex i Ricoh HR200) dały się nagrać z prędkością 16x i były po nagraniu w 100% wolne od błędów. Do nagrywania płyt CD-RW użyłem następujących nośników: Yamaha CRWM74B4X, Larion 74, Ricoh 650, Ricoh HS 4-10X 74min, Plextor 650MB 4-10X, Samsung Premium 74, TDK CD-RW650. Płyty CD-RW oznaczone symbolem HS CD-RW można było nagrać z prędkością 10x, natomiast starsze płyty bez loga HighSpeed pozwalały na zapis z 4-krotną prędkością. Program WinOnCD 3.8 pozwalał zarówno na czyszczenie całej powierzchni płyty CD-RW, jak też na szybkie kasowanie (około 40sekund), czy usunięcie tylko ostatniej sesji. Urządzenie jest dość ciche podczas odczytu i zapisu płyt mimo sporej prędkości obrotowej płyty wewnątrz napędu. Wrażliwym na hałas osobom może przeszkadzać wbudowany w nagrywarkę wentylatorek, który ma zapobiec jej przegrzaniu. Na szczęście wentylator pracuje jedynie, gdy w napędzie jest umieszczona płyta CD. Wiatraczek wyłącza się z chwilą wyjęcia płytki z napędu lub po określonym czasie nie korzystania ze znajdującej się w nim płycie. Czas, po którym napęd ma zatrzymać płytę można zmienić w programie PlexTools. Domyślnie jest to 120sekund od momentu zaprzestania odczytu/zapisu z nośnika. Sądzę, że każdy zniesie ciche pomruki pracującego wentylatora - szczególnie, że nie pracuje on zazwyczaj dłużej niż 5 minut, czyli przez czas nagrania płyty. Sprawdziłem również skuteczność technologii BURN-Proof. Specjalnie spreparowany CD-ROM (krótka wycieczka po podłodze), który był źródłem danych do skopiowania był bardzo mocno porysowany. Czytnik TEAC'a musiał wielokrotnie zwalniać do prędkości 8x i niższej, aby poprawnie odczytać dane z płyty źródłowej. W tym czasie bufor nagrywarki ulegał opróżnieniu, gasła na moment dioda sygnalizująca nagrywanie, by po częściowym napełnieniu bufora wznowić proces wypalania. Kopia porysowanej płyty dała się odczytać tak, jak każda inna płyta. BURN-Proof przeszedł test pomyślnie.

Na zakończenie

Kończąc chciałbym odpowiedzieć na pytanie dla kogo jest przeznaczony PleXWriter 16/10/40A? Ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Z jednej strony szybka nagrywarka skraca czas potrzebny na wykonanie kopii potrzebnych danych, a więc pozwala więcej czasu poświęcić na pracę, z drugiej jednak strony każdemu normalnemu użytkownikowi wystarczy w zupełności nagrywarka 12-krotnej prędkości, która płytę CD-R wypali niewiele wolniej, a czas nagrania CD-RW będzie ten sam (10x). Oczywistym jest fakt, że Plextor przyłączył się do wyścigu, jaki rozpoczęły urządzenia Sanyo i Yamahy. Na tym wyścigu skorzystają na pewno bardziej rozsądni i mniej wymagający użytkownicy. W miarę kolejnych premier nagrywarek 16 i wkrótce również 20-krotnej prędkości - modele 12x będą mocno tanieć, staną się więc zakupem bardziej opłacalnym, niż np. nowy twardy dysk i z pewnością zagoszczą w komputerach wielu naszych czytelników.