Twoje PC  
Zarejestruj się na Twoje PC
TwojePC.pl | PC | Komputery, nowe technologie, recenzje, testy
M E N U
  0
 » Nowości
0
 » Archiwum
0
 » Recenzje / Testy
0
 » Board
0
 » Rejestracja
0
0
 
Szukaj @ TwojePC
 

w Newsach i na Boardzie
 
TwojePC.pl © 2001 - 2025
RECENZJE | Testy X870E Elite, Ryzen9 7900X, Noctua NH-D15 i G.Skill DDR5
    

 

Testy X870E Elite, Ryzen9 7900X, Noctua NH-D15 i G.Skill DDR5


 Autor: DYD | Data: 18/01/25

Testy X870E Elite, Ryzen9 7900X, Noctua NH-D15 i G.Skill DDR5Mamy już nową platformę do testowania głównych komponentów, w tym również potencjalnie nowych kart graficznych. Zakupiliśmy płytę główną Aorus X870E Elite WiFi7, która obecnie jest najtańszą (około 1400 zł, zakupiona w grudniu 2024 r.) płytą główną z chipsetem AMD X870E. Dysponujemy również procesorem AMD Ryzen 9 7900X, który chłodzimy wydajnym układem Noctua NH-D15 G2. Otrzymaliśmy także pamięci G.Skill Z5 Royal Neo DDR5 6400 CL30 o pojemności 32 GB (2 x 16 GB), dzięki czemu platforma została skompletowana i uruchomiona. Artykuł będzie sukcesywnie aktualizowany, zaczynając od etapu składania i opisu poszczególnych komponentów, a kończąc na testach wydajności. Zachęcamy do aktywnego udziału w dyskusji – opinie posiadaczy tego typu sprzętu są mile widziane, aby wymieniać się doświadczeniami i wskazywać, na czym warto skupić się w artykule.

Tak więc aktualnie w artykule znajdziecie przegląd płyty głównej i instalację chłodzenia Noctua NH-D15 G2. Przy kolejnych aktualizacjach będzięmy pisać co nowego doszło do artykułu.

Aorus X870E Elite WiFi7 część 1

Aorus X870E Elite WiFi7, wstęp i specyfikacja techniczna



Płyta główna Aorus X870E Elite WiFi7 oparta jest na chipsecie AMD X870E, który wyróżnia się obsługą interfejsów PCIe 5.0 dla kart graficznych i nośników SSD, umożliwiając wykorzystanie najnowszych komponentów. Jest też obecnie najbardziej rozbudowanym chipsetem od AMD.


Porównanie chipsetów od AMD, źródło AMD.com

Dodatkowo wspiera pamięci DDR5, zapewniające wyższą przepustowość w porównaniu do poprzednich generacji. Chipset X870E oferuje także zwiększoną liczbę linii PCIe, co umożliwia większą rozbudowę, np. podłączenie wielu kart rozszerzeń oraz urządzeń pamięci masowej. Nasz egzemplarz płyty głównej kosztował około 1400 zł w grudniu 2024 roku i był wtedy najtańszą ofertą na polskim rynku spośród płyt głównych opartych na chipsecie X870E. Numer rewizji naszego modelu to „REV: 1.1”, co oznacza, że jest to nieco ulepszona wersja w stosunku do pierwszej edycji. Co ciekawe, na opakowaniu płyty głównej prawie nie widać nazwy producenta, którym jest GIGABYTE, a głównie widnieje logo Aorus, będące marką własną tego producenta.

Chipset i pamięci

  • Chipset: AMD X870E
  • Gniazdo procesora: AM5
  • Obsługiwane procesory: AMD Ryzen 9000 / 8000 / 7000
  • Pamięć RAM:
    • Typ: DDR5 (dwukanałowa architektura pamięci)
    • 4 x gniazda DDR5 DIMM, obsługujące do 256 GB (64 GB na moduł)
    • Częstotliwość: 5200/4800/4400 MT/s
    • Obsługa modułów DIMM bez ECC i buforowania (1Rx8/2Rx8/1Rx16)
    • Obsługa AMD EXPO i XMP (Extreme Memory Profile)

Grafika zintegrowana

  • Procesor graficzny z AMD Radeon Graphics oraz kontroler ASMedia USB4:
    • 2 x port USB4 Type-C, obsługa USB4 i wyjścia wideo DisplayPort o maks. rozdzielczości 3840x2160@240 Hz
    • Obsługa DisplayPort 1.4 i HDR
  • Procesor graficzny z AMD Radeon Graphics:
    • 1 x port HDMI, maks. rozdzielczość 4096x2160@60 Hz (HDMI 2.1, HDCP 2.3, HDR)
    • 1 x przedni port HDMI, maks. rozdzielczość 1920x1080@30 Hz (HDMI 1.4)
  • (Specyfikacje grafiki mogą się różnić w zależności od procesora).

Audio

  • Kodek Realtek ALC1220
  • Obsługa dźwięku wysokiej jakości (DSD)
  • Obsługa kanałów: 2/4/5.1/7.1
  • Wyjście optyczne S/PDIF

LAN

  • Realtek 2.5GbE LAN (2.5 Gbps/1 Gbps/100 Mbps)

Moduł komunikacji bezprzewodowej

  • MediaTek Wi-Fi 7 MT7925 (PCB rev. 1.0):
    • Obsługa standardów 802.11a/b/g/n/ac/ax/be
    • Obsługa Bluetooth 5.4
    • Obsługa pasm częstotliwości 2.4/5/6 GHz

Sloty rozszerzeń

  • 1 x PCI Express x16 (obsługa PCIe 5.0/4.0/3.0 w zależności od procesora)
  • 2 dodatkowe sloty PCI Express (x4 i x16)

Złącza przechowywania

  • 4 x złącza SATA 6Gb/s
  • 4 x złącza M.2 dla dysków SSD (w tym obsługa PCIe 5.0/4.0 w zależności od procesora)
  • Obsługa RAID 0, 1, 5, 10

USB

  • 2 x porty USB4 Type-C na panelu tylnym
  • 1 x port USB 3.2 Gen 1
  • 2 x porty USB 3.2 Gen 2 Type-A
  • 1 x port USB Type-C z USB 3.2 Gen 2x2
  • 7 x portów USB 3.2 Gen 1
  • 8 x portów USB 2.0/1.1

Format

  • ATX (30.5 cm x 24.4 cm)

Wyposażenie pudełka z Aorus X870E Elite WiFi7



Po otwarciu pudełka z płytą główną Aorus X870E Elite WiFi7 znajdziemy oprócz samej płyty także:
  • bardzo skróconą instrukcję instalacji płyty
  • ulotkę o serii płyt głównych opartych na chipsetach X870E (trzy modele) oraz X870 (sześć modeli)
  • antenę WiFi do sieci bezprzewodowej wbudowanej na płycie głównej
  • złącze G Connector pomocne do podłączenia PW, Speaker, LED PWR, Reset, HD
  • dwa kable Serial-ATA
  • naklejkę z logo Aorus
Wyposażenie jest dość skromne – nie ma już grubej książeczki z pełną instrukcją, jak to bywało kiedyś. Pełna instrukcja (bez polskiej wersji) znajduje się na stronie producenta w formacie PDF, a także dostępna jest dobrze przygotowana strona WWW, która opisuje poszczególne elementy płyty głównej oraz jej funkcjonalności.


Front pudełka (kliknij, aby powiększyć)


Tył pudełka(kliknij, aby powiększyć)


Wyposażenie Aorus X870E Elite WiFi7 (kliknij, aby powiększyć)

Płyta główna Aorus X870E Elite WiFi7 i jej cechy



Przyjrzyjmy się teraz bardziej szczegółowo samej płycie głównej. Płyta PCB jest sześciowarstwowa, charakteryzująca się średnią stratą sygnału oraz podwójną ilością miedzi w PCB. Do zasilania zastosowano 8+8-fazowy, równoległy układ zasilania oraz wysokiej jakości dławiki i kondensatory. Zasilanie płyty głównej realizowane jest za pomocą złączy UD Power Connector, w postaci 24-pinowego ATX Power Connector oraz 8+8-pinowego CPU, a także UD Solid Pin (piny te zapewniają większą powierzchnię kontaktu między złączem zasilania a przewodem, co skutkuje stabilniejszym i bardziej efektywnym przesyłem energii). UD Power Connector to termin używany przez firmę GIGABYTE w odniesieniu do ulepszonego, trwałego złącza zasilania stosowanego na płytach głównych. "UD" w tym kontekście oznacza Ultra Durable, czyli technologię opracowaną przez tego producenta, która skupia się na zapewnieniu większej wytrzymałości, niezawodności i stabilności komponentów.

Płyta główna jest ciężka, głównie z uwagi na radiatory przykrywające sekcję zasilania, chipset oraz sloty dla nośników M.2. Dostęp do baterii jest przykryty dużym radiatorem - jej ewentualna wymiana wiąże się ze zdjęciem radiatora i odkręceniem czterech śrub od spodniej warstwy płyty głównej. Na środku dolnej krawędzi płyty znajduje się przydatny fizyczny przycisk, który ułatwia zdjęcie blokady slotu PCI, gdy mamy włożoną kartę graficzną i chcemy ją wyjąć ze slotu.

Zobaczmy, jak prezentuje się góra i spód płyty głównej.


Plyta PCB Aorus X870E Elite WiFi7 (kliknij, aby powiększyć)


Spód płyty głównej (kliknij, aby powiększyć)

Na pierwszy rzut oka rozplanowanie elementów wydaje się poprawne. Przyjrzyjmy się bliżej okolicy podstawki AM5. Znajduje się tam zaawansowany układ termiczny VRM, zawierający rurkę cieplną (Ultimate Heatpipe) oraz podkładkę termiczną o przewodności cieplnej 7 W/mK. Mamy również zintegrowaną osłonę panelu wejść/wyjść (Integrated IO Shield), bez dołączanej zewnętrznej płytki IO. Sloty dla czterech nośników M.2, obsługiwane przez CPU (x3) oraz chipset (x1), są przykryte radiatorami z termopadami, zawierającymi folię ochronną, którą należy usunąć podczas instalacji nośnika M.2. Do chłodzenia mamy także do dyspozycji aż sześć złącz wentylatorów PWM/DC (w tym tryb Dual Fan Curve i specjalne złącze dla pomp chłodzenia wodnego). Wszystkie złącza FAN współpracują z systemem w biosie o nazwie "Smart Fan 6", którego zadaniem jest zarządzanie całym chłodzeniem podpiętym do płyty z poziomu zakładki w Biosie o nazwie "Smart Fan 6". Wrócimy do tego po uruchomieniu płyty. Na krawędzi płyty znajdują się również przydatne dwa przyciski: Power i Reset oraz wyświetlacz komunikatów LED, wskazujący stany procesora, pamięci, grafiki i bootowania.


Widać m.in. przyciski Reset i Power oraz wyświetlacz LED (kliknij, aby powiększyć)


Zdjęcie radiatora od trzech slotów M2 nie wymaga narzędzi (kliknij, aby powiększyć)


I tak samo radiator pojedynczego slotu M2 nie wymaga narzędzi (kliknij, aby powiększyć)

Jeśli chodzi o złącza na płycie głównej, wewnętrzne oraz na zewnątrz, na panelu I/O (wejść/wyjść), to mamy tutaj całkiem sporo ciekawych rozwiązań. Zacznijmy od panelu IO. Znajduje się na nim przycisk Q-Flash Plus, który jest przydatny podczas aktualizacji BIOS-u bezpośrednio z pamięci USB. Q-Flash Plus pozwala na aktualizację BIOS-u, gdy system jest wyłączony (w stanie S5). Należy zapisać najnowszą wersję BIOS-u na pendrive'ie USB, podłączyć go do dedykowanego portu, a następnie zaktualizować BIOS automatycznie, naciskając przycisk Q-Flash Plus. Diody QFLED będą migać podczas procesu dopasowywania i aktualizacji BIOS-u, a miganie zatrzyma się po zakończeniu głównej aktualizacji BIOS-u.

Dalej, w panelu I/O mamy:
  • 4 x USB 2.0
  • 1 x HDMI
  • 4 x USB 3.2 Gen1
  • 2 x USB4 Type-C do 40 Gb/s z DP-Alt (DisplayPort Alternate Mode): Oznacza to, że porty te wspierają alternatywny tryb DisplayPort, co pozwala na przesyłanie sygnału wideo przez port USB4. Dzięki temu można podłączyć monitor lub inne urządzenie wyświetlające obraz, przesyłając sygnał wideo o wysokiej rozdzielczości (np. 4K lub 8K) przez ten sam port, który jest używany do transmisji danych.
  • 2.5 GbE LAN
  • 2 x USB 3.2 Gen 2
  • Wi-Fi 7 z dwoma wyjściami dla anten
  • Optyczne SPDIF, mikrofon i wyjście dźwiękowe
Kolejno, na wewnętrznej krawędzi płyty znajdują się złącza dla Front USB-C do 20 Gb/s, 4 x SATA 6 Gb/s, złącze dla miłośników podświetlenia: 1 x RGB LED, 3 x ARGB LED oraz ciekawostka w postaci złącza HDMI. Ten port obsługuje wyjście wideo HDMI, umożliwiając podłączenie ekranu wyświetlacza wewnątrz obudowy komputera. Może obsługiwać ekran o maksymalnej rozdzielczości 1920x1080 przy 30 Hz. Rzeczywista obsługiwana rozdzielczość może się różnić w zależności od używanego ekranu.


Na panelu I/O mamy m.in. 2x USB4, złącze EZ Wifi dla anten, przycisk QFlash Bios(kliknij, aby powiększyć)


Na wewnętrzej krawędzi ciekawostka, port HDMI (kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Pora na pierwsze uruchomienie złożonej platformy. Po skompletowaniu wszystkich komponentów w postaci procesora AMD Ryzen 9 7900X, płyty głównej X870E AORUS Elite Wifi7, chłodzenia Noctua NH-D15 G2, pamięci G.Skill Z5 Royal Neo DDR5 6400 CL30 32 GB oraz zasilacza Fractal Design ION+ 760P, całość uruchomiła się i działa poprawnie. Jednak na wstępie pojawiła się dziwna kwestia. Na oficjalnej stronie Gigabyte nie ma wersji BIOS-u ani innych sterowników dla wydania 1.1 (revision 1.1) płyty głównej X870E AORUS Elite Wifi7.

Widok z BIOSu
Informacja o rewizji 1.1 jest na krawędzi płyty...
. ...oraz na boku pudełka
Na stronie Gigabyte sterowniki i BIOS są dostępne tylko dla wersji 1.0, brakuje w zakładce wsparcia modelu 1.1. Po uruchomieniu naszej płyty głównej wersja BIOS-u okazała się dość stara, datowana na sierpień 2024 roku (wersja F2). Tymczasem najnowsza wersja dla rev. 1.0 (F3i) pochodzi z 19 grudnia 2024 roku. Od wersji F2 wprowadzono wiele zmian, a po drodze wydano jeszcze inne wersje (F3h i F3a). Pojawia się pytanie, czy na płycie w wersji 1.1 można instalować BIOS przeznaczony dla wersji 1.0? Tego nie można znaleźć w oficjalnych źródłach. Gigabyte wprowadza w ten sposób użytkownika w zakłopotanie. Istnieje obawa, że po instalacji takiego BIOS-u płyta główna może nie działać poprawnie.

W międzyczasie pojawiła się na stronie producenta informacja o rewizji 1.2 i do niej są inne wersje BIOS niż do 1.0. Po wyszukaniu poprzez numer seryjny na tej stronie (dzięki skalak23 za info) zdecydowałem się na instalację BIOSu dla wersji 1.0 mimo posiadania 1.1. Aktualizacja przeszła, ale pewien niesmak pozostał o braku wyraźnej informacji co do rewizji 1.1. Co do różnic między wydaniami płyty (1.0, 1.1 i 1.2), to ze strony producenta tego się nie dowiemy (mimo że można porównać obie płyty, to żadnych różnić tam nie zobaczymy, mają identyczną specyfikację; zapewne coś poprawiono, pytanie co?). Z kolei informacji podanej na stronie station-drivers.com, rewizje 1.0 i 1.1 różni jedynie typ Wlan/Bluetooth: Mediatek MT7925 Wi-Fi 7 (v1.0) oraz Realtek RTL8822AE Wi-Fi 7 (v1.1).

[Aktualizacja:] Jest ciąg dalszy naszej informacji na temat braku BIOS-u i ogólnych danych dotyczących płyty głównej X870E AORUS Elite Wifi7 od Gigabyte, o czym pisaliśmy tutaj. W międzyczasie, jak wspomnieliśmy wcześniej, firma wydała rewizję 1.2 tej płyty, która została już uwzględniona na oficjalnej stronie. Wciąż brakowało jednak informacji o rewizji 1.1. Teraz strona została zaktualizowana i obie rewizje (1.0/1.1) są traktowane jako jeden produkt, co oznacza, że wersje BIOS-u są jednakowe dla modelu X870E AORUS ELITE WIFI7 (rev. 1.0/1.1). Jeśli jednak posiadamy płytę w rewizji 1.2, należy korzystać wyłącznie z BIOS-ów przeznaczonych dla tej wersji.


Zanim zaczniemy dalsze sprawdzanie płyty głównej X870E AORUS Elite Wifi7, przejdziemy kolejne etapy składania platformy z opisem użytych komponentów.



Noctua NH-D15 G2 część 1

Jeśli spotkaliście się kiedyś z firmą Noctua, to wiecie, że ten austriacki producent stara się wypuszczać możliwie najbardziej dopracowane jednostki chłodzące dla procesorów. Noctua NH-D15 G2 to najnowsza wersja kultowego chłodzenia powietrzem, które przez lata wyrobiło sobie renomę jako jedno z najlepszych na rynku. W edycji G2 producent wprowadził szereg usprawnień, oferując jeszcze wyższą wydajność i kompatybilność. NH-D15 G2 to chłodzenie o konstrukcji dwuwieżowej, wyposażone w dwa wentylatory NF-A14x25r G2 PWM 140 mm. Jego cechą charakterystyczną jest ogromny radiator z ośmioma ciepłowodami (heatpipe'ami), który zapewnia maksymalny transfer ciepła z procesora do aluminiowych finów. Dzięki zwiększonej powierzchni radiatora i zoptymalizowanej konstrukcji wentylatorów model ten oferuje doskonałe chłodzenie zarówno podczas pracy w trybie domyślnym, jak i przy overclockingu.

Są oferowane trzy wersje NH-D15 G2 - standardowa, LBC (Low Base Convexity) oraz HBC (High Base Convexity). Różnią się one ustawieniem chłodzenia względem procesora, aby jak najbardziej optymalnie chłodzić dany procesor. Ze względu na to, że w najnowszych procesorach Intela oraz AMD inaczej rozkłada się temperatura, możemy wybrać rozwiązanie pasujące do naszego procesora.

Standardowa wersja NH-D15 G2 jest przeznaczona zarówno dla AMD, jak i Intela. Posiada średnią wypukłość podstawy, taką samą jak większość innych chłodzeń Noctua, co czyni ją wszechstronnym wyborem. Zapewnia optymalne rezultaty na platformie AM5 dzięki dołączonym przesuniętym mocowaniom, a także na procesorach LGA1851 i LGA1700 przy użyciu dołączonych podkładek NM-ISW1 (tzw. ramek kontaktowych), które redukują odkształcenie procesora spowodowane naciskiem mechanizmu ILM.

Wariant HBC jest specjalnie zoptymalizowany pod kątem procesorów LGA1700, które są używane z pełnym naciskiem ILM lub uległy trwałym odkształceniom podczas długotrwałego użytkowania. Zapewnia doskonałą jakość kontaktu mimo wklęsłego kształtu procesora.

Wariant LBC jest specjalnie zoptymalizowany dla stosunkowo płaskich procesorów. Dzięki temu oferuje doskonałą jakość kontaktu na procesorach AMD AM5, nawet bez przesuniętego mocowania, jak również na innych procesorach o porównywalnie płaskiej powierzchni (np. AM4, LGA2066, LGA2011, zeszlifowane lub niestandardowo płaskie rozpraszacze ciepła itp.).

Więcej szczegółów na ten temat znaleźć można na tym filmie (w jęz. angielskim).

Zobaczmy teraz, co znajduje się na wyposażeniu chłodzenia NH-D15 G2 (wersja standardowa), które obecnie najtaniej jest oferowane w cenie około 556 zł.


Opakowanie od NH-D15 G2 oraz dodatki od firmy Noctua (kliknij, aby powiększyć)

Dzięki uprzejmości firmy Noctua otrzymaliśmy do testów chłodzenie oraz dodatki przydatne przy kolejnych próbach zakładania chłodzenia, a więc dodatkowe pasty termoprzewodzące NT-H2 oraz specjalne czyściwo NA-SCW1 do usuwania resztek pasty z procesora i chłodzenia. Zobaczmy, co kryje się w pudełku.


Kompletne wyposażenie pudełka z Noctua NH-D15 G2 (kliknij, aby powiększyć)

Na wyposażeniu mamy pełen komplet mocowań dla podstawek AMD AM5, AM4 oraz Intel LGA1851, LGA1700, LGA1200, LGA1156, LGA1155, LGA1151, LGA1150. W oddzielnych torebkach mamy zapakowane zestawy montażowe potrzebne przy Intelu oraz AMD. Co dalej w wyposażeniu: 2x wentylatory NF-A14x25r G2 PWM, 2x NA-RC16 Low-Noise Adaptor (L.N.A.), łącznik kablowy NA-YC1 4-pin PWM, pastę NT-H2, ochronę przeciw nadmiarowi pasty NA-TPG1 dla AM5, czyściwo NA-CW1, podstawkę SecuFirm2+, 4x podkładki dystansowe NM-ISW1 dla LGA1700, śrubokręt torx NM-SD1, metalową naklejkę Noctua oraz... ponad 1.5 kg (z wentylatorami) samego chłodzenia NH-D15 G2. Spójrzmy teraz na parę ujęć naszego głównego bohatera.


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Cooler obejrzany z każdej strony, czas go wsadzić na swoje miejsce. Montujemy go na podstawce AM5 na płycie głównej X870E AORUS Elite Wifi7. Instrukcja obsługi od Noctua podzielona jest na wersje dla AMD i Intela. W pudełku mamy wersję papierową, a po zeskanowaniu kodu QR dostępne są inne wersje językowe (polskiego na razie brak). Pierwszy krok przy montażu CPU na podstawce AM5 to zdjęcie dwóch oryginalnych plastikowych mocowań z płyty oraz pozostawienie oryginalnej podstawki.


(kliknij, aby powiększyć)

Kolejny krok to założenie czterech plastikowych, szarych dystansów oraz nałożenie dwóch metalowych podkładek oznaczonych jako North i South. Mają one dwie możliwości montażu z przesunięciem -7mm (offset) lub bez przesunięcia (0). Wersja offset -7 przeznaczona jest dla procesorów pod AM5 oraz Ryzen 5000/3000 pod AM4. Dzięki temu uzyskuje się lepszy kontakt podstawki radiatora z procesorem. Pamiętajcie, aby przed tym krokiem zamontować procesor, bo inaczej stalowa podkładka North zablokuje możliwość otwarcia gniazda CPU. Po zamontowaniu procesora i zamknięciu gniazda, automatycznie zdejmuje się plastikowe zabezpieczenie socketu. Po umiejscowieniu procesora na podstawce AM5 nakładamy specjalną nakładkę ochronną przed zabrudzeniem pastą na elementach CPU.


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Teraz, zgodnie z zaleceniami producenta, nakładamy kropki pasty termoprzewodzącej o wielkości ~2mm na rogach oraz jedną o wielkości ~3-4 mm pośrodku. Producent ostrzega, że nałożenie zbyt dużej ilości pasty zmniejsza właściwości chłodzące całego zestawu. Przy okazji możecie dać znać ile dajecie pasty na CPU i jakie macie z tym doświadczenia.


(kliknij, aby powiększyć)

Następnie należy zdjąć środkowy wentylator z radiatora (bez użycia narzędzi, wystarczy lekko odgiąć metalowe uchwyty wentylatora), co umożliwi dostęp do przykręcenia całego chłodzenia dwoma wkrętami. Po tym etapie całość jest złożona. Zajmuje to kilkanaście minut i jest bardzo dobrze wytłumaczone w instrukcji.


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Jak widać, chłodzenie do najmniejszych nie należy, ale mimo swojej masywności, po zdjęciu wentylatora mamy dostęp do swobodnego montażu pamięci DDR5 w płycie X870E Elite. Na zdjęciu poniżej widać pełny zestaw pamięci G.Skill z radiatorami.


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Pamięci zostały umieszczone na swoim miejscu. Jedynie z uwagi na wysokość radiatorów pamięci, wentylator trzeba zamontować nieco wyżej, ale nie stanowi to problemu, ponieważ jego pozycję można swobodnie dostosować. Może to stanowić jedynie trudność, jeśli nasza obudowa nie jest wystarczająco głęboka, by pomieścić chłodzenie (standardowa wysokość wynosi 168 mm) podniesione o dodatkowe centymetry.



G.Skill Trident Z5 Neo F5-6400J3039G16GX2-TR5NS 32GB (2x16GB) część 1

Dzięki uprzejmości G.Skill mamy okazję testować pamięci G.Skill Trident Z5 Neo o kodzie F5-6400J3039G16GX2-TR5NS. Są to dokładnie te pamięci wskazane na stronie G.Skill, tylko w srebrnej obudowie (końcówka oznaczenia pamięci określa wersję kolorystyczną radiatora: -TZ5NR to czarne, -TZ5NW to białe, natomiast -TR5NS to srebrne). Należą do pamięci DDR5 zaprojektowanych z myślą o entuzjastach komputerowych i wymagających użytkownikach. Zestaw składa się z dwóch modułów o łącznej pojemności 32 GB (2x16 GB). Wszystkie moduły z serii Trident Z5 Neo wyposażone są w radiator oraz dynamiczne oświetlenie RGB LED. Seria Trident Z5 Neo została zaprojektowana dla platform AMD obsługujących DDR5 i, według zapewnień producenta, wykorzystuje ręcznie selekcjonowane układy DDR5 DRAM, aby osiągnąć wysoką wydajność przetaktowanej pamięci na platformach AMD DDR5. Aby uwolnić potencjał przetaktowanej pamięci, Trident Z5 Neo RGB wyposażono w obsługę AMD EXPO (EXtended Profiles for Overclocking), co umożliwia prostą konfigurację przetaktowania pamięci w BIOS-ie. Tak przedstawia się specyfikacja techniczna pamięci:

Parametr Wartość
Typ pamięci DDR5
Pojemność 32GB (16GBx2)
Zestaw wielokanałowy Zestaw dwukanałowy
Obsługa profilu OC AMD EXPO
Testowana prędkość (EXPO) 6400 MT/s
Testowane opóźnienie (EXPO) 30-39-39-102
Testowane napięcie (EXPO) 1.40V
Zarejestrowana/Buforowana Niezbuforowana
Sprawdzanie błędów (ECC) Nie-ECC
Prędkość SPD (Domyślnie) 4800 MT/s
Napięcie SPD (Domyślnie) 1.10V
Dołączony wentylator Nie
Gwarancja Ograniczona dożywotnia
Cechy Gotowy profil AMD EXPO

Zobaczmy najpierw, jak prezentuje się opakowanie i wyposażenie pamięci G.Skill Trident Z5 Neo F5-6400J3039G16GX2-TR5NS. Pamięci zostały elegancko zapakowane, a w zestawie znajduje się dodatkowa ściereczka do polerowania lustrzanych radiatorów. Uwagę zwraca także precyzyjne wykonanie oświetlenia LED umieszczonego na górze radiatora, które przypomina kamienie szlachetne.


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)


(kliknij, aby powiększyć)

Standardowa praca pamięci wynosi 4800 MT/s (częstotliwość 2400 MHz) przy napięciu 1.10V i parametrach SPD 40-40-40-77. Jeśli na płycie AMD, wspierającej automatyczne ustawienia EXPO, włączymy tryb podbicia parametrów, osiągi zmieniają się na 6400 MT/s (częstotliwość 3200 MHz) przy napięciu 1.40V i parametrach SPD 30-39-39-102. Pamięci pracują w trybie dwukanałówych 128-bit, jeśli osadzimy moduły w odpowiednich slotach na płycie głównej. W przypadku płyty Aorus X870E Elite WiFi7 będą to sloty DDR5_A2 i DDR5_B2. Pojedyncze moduły mają przepustowość 64-bit i wykonane są na kościach firmy Hynix. Włączenie trybu pamięci dwukanałowej podwaja oryginalną przepustowość pamięci. Poniżej jeszcze pełne wartości SPD zgodne ze standardem JEDEC oraz na profilu EXPO.



Tak prezentują się pamięci pracujące w slotach, podświetlenie jest realizowane z oprogramowania z płyty głównej, można je oczywiście personalizować, zmieniać kolory, tryb świecenia, intensywność, etc. Jest także dedykowane od G.Skill oprogramowanie do zarządzania oświetleniem modeli Trident Z / Trident Z5 / Ripjaws M5 - nazywa się Lighting Control Software. Z tym że należy pamiętać, że taki soft może się gryźć z oprogramowaniem z płyty głównej (czyli np. ASUS Aura, Gigabyte RGB Fusion, MSI Command Center/Mystic Light, NZXT CAM, etc.), więc nie należy ich stosować jednocześnie.


(kliknij, aby powiększyć)

AIDA 64 Memory Benchmark



Pora na pierwsze testy, poniżej wykonane w ustawieniu Standard 4800 MT/s (częstotliwość 2400 MHz) oraz EXPO 6400 MT/s (częstotliwość 3200 MHz). Wyniki poniżej.


Standard 4800 MT/s (częstotliwość 2400 MHz


EXPO 6400 MT/s (częstotliwość 3200 MHz)

Jednak po dalszych testach stabilności, mimo iż w systemie i typowej pracy w podstawowych aplikacjach system (Windows 11) działał stabilnie, to jednak zarówno Aida64 System Stability Test oraz MemTest nie przechodziły. Ten pierwszy już po kilkunastu sekundach wyrzucał error "aida64 warning hardware failure detected" zaś popularny tester pamięci sypał błędami. Po kilku próbach zmieniania wartości CL oraz innych parametrów wyszło, że stabilność pamięci osiągają w ustawieniu 6200 MT/s (częstotliwość 3100 MHz). Trzeba w BIOSie (to już UEFI, ale potocznie będę pisał BIOS) zmienić mnożnik pamięci systemowej z x64 na x62. Oto wynik w takim ustawieniu.


EXPO 6200 MT/s (częstotliwość 3100 MHz)





Platforma testowa (pierwsze testy)

Platforma testowa
Procesor (CPU) AMD Ryzen 9 7900X (AM5) www.AMD.com
Płyta główna Aorus X870E Elite WiFi7 .
Pamięci (DDR5) G.Skill Z5 Royal Neo DDR5 6400 CL30 32GB (16GBx2) www.GSkill.com
Chłodzenie Noctua NH-D15 G2 www.Noctua.at
Zasilacz Fractal Design ION+ 760P .
Dysk WD Blue SN570 NVMe SSD 1TB PCIe Gen3 www.WD.com
System Windows 11 Pro .



AIDA64 System Stability Test i praca biurowa



Po 15 minutach obciążenia testem AIDA64 System Stability temperatury wynosiły (temp. otoczenia 25 °C , płyta główna otwarta, bez obudowy):
  • Procesor: przedział 92 - 94 °C
  • Chipset: 57 °C
  • Sekcja zasilania VRM: 51 °C
Pobór mocy wahał się w przedziale 250–260 W. Procesor AMD Ryzen 9 7900X (AM5) podczas maksymalnego obciążenia natychmiast osiąga temperatury powyżej 90 °C. Został zaprojektowany w taki sposób, aby mógł pracować zgodnie ze specyfikacją AMD w temperaturze do 95 °C. W tym momencie wentylator działa na maksymalnych obrotach (około 1465 RPM), generując wyraźny hałas.

Podczas pracy w niewymagających środowiskach, takich jak edytor tekstu czy podstawowe aplikacje, temperatury wynosiły:
  • Procesor: 44 °C - 46 °C
  • Chipset: 70 °C (dioda PCH nawet 74 °C)
  • Sekcja zasilania VRM: 47 °C
Pobór mocy w takich warunkach wynosił około 78 W. Warto zauważyć, że temperatura chipsetu w trybie bezczynności (idle) jest wyższa niż w trakcie testu obciążeniowego AIDA64 System Stability. Wynika to z faktu, że przy dużym obciążeniu procesora wentylator kręci się z taką prędkością, iż skutecznie chłodzi również chipset.

Temperatura chipsetu w trybie idle, wynosząca nawet 70 °C, jest zdecydowanie zbyt wysoka. Dodatkowy wentylator może obniżyć tę wartość nawet o 20 °C, co znacząco poprawia jego chłodzenie.

Dodatkowy test zrobiłem przy zmianie wpięcia dysku SSD. Na pomiarach powyżej dysk umieszczony został w slocie M2D_SB, czyli zarządzany przez chipset AMD. Pozostałem trzy sloty (M2A_CPU, M2B_CPU i M2C_CPU) są obsługiwane przez procesor. Okazało się, że wpięcie w slot M2D_SB obniżyły temperatury chipsetu o około 6°C.
  • Procesor: 46 °C
  • Chipset: 64 °C (dioda PCH 68 °C)
  • Sekcja zasilania VRM: 49 °C


AIDA64 System Stability Test, pełne obciążenie (kliknij, aby powiększyć)


Cinebench 2024



W teście Multi Core temperatury CPU (87 °C) chipsetu (62 °C), VRM (51 °C), pobór mocy 261W.


(kliknij, aby powiększyć)





Geekbench 6.3.0 Pro CPU Benchmark









PCMark 10 Extended benchmark






(kliknij, aby powiększyć)





Aorus X870E Elite WiFi7 część 2

Aorus X870E Elite WiFi7, pierwsze uruchomienie i BIOS



Do płyty głównej Aorus X870E Elite WiFi7 zamontowaliśmy procesor AMD Ryzen 9 7900X. Na procesor nałożyliśmy chłodzenie Noctua NH-D15 G, pamięci G.Skill Z5 Royal Neo DDR5 6400 CL30 o łącznej pojemności 32 GB (2 x 16 GB), dysk WD Blue SN570 NVMe SSD 1 TB PCIe Gen3 oraz zasilacz Fractal Design ION+ 760P. Wszystkie komponenty zostały złożone poza obudową. Jak widać, w tym zestawie brakuje zewnętrznej karty graficznej – do testów wykorzystujemy zintegrowany układ graficzny procesora. Na tej platformie zainstalowaliśmy nowy system Windows 11 Pro. Dysk SSD wpierw wpiąłem w slot M2D_SB, czyli zarządzany przez chipset AMD. Pozostałem trzy sloty (M2A_CPU, M2B_CPU i M2C_CPU) są obsługiwane przez procesor. Okazało się, że wpięcie w slot M2D_SB podnosi temperaturę chipsetu o około 6°C, o czym piszemy w rozdziale Platforma testowa (pierwsze testy).

Po pierwszym uruchomieniu platformy, po złożeniu komponentów, zawsze towarzyszy dreszczyk emocji – czy wszystko zadziała poprawnie i system się uruchomi. Po włączeniu platformy nastąpiło kilka restartów, co jest normalnym zjawiskiem. W tym czasie płyta główna dostosowuje parametry odpowiednie dla procesora i pamięci RAM. Proces ten może potrwać 2–3 minuty, więc nie należy się niepokoić powtarzającymi się restartami. W przypadku problemów bardzo pomocny okazuje się wbudowany wyświetlacz komunikatów LED, który informuje o stanie procesora, pamięci, grafiki oraz procesu bootowania. Jeśli coś pójdzie nie tak, można łatwo zlokalizować źródło problemu, korzystając z tych wskazówek.

Po zakończeniu restartów system uruchomił się poprawnie, a BIOS potwierdził, że nowy procesor został wykryty. Po wejściu do BIOSu dostaniemy komunikat, że ustawienia zostały zresetowane, więc wypada je ustawić zgodnie z naszymi wymaganiami.


Pierwsze uruchomienie platformy


Info o zresetowaniu BIOSu po pierwszym wejściu do niego

Po wejściu do BIOS-u widzimy ogólny ekran prezentujący podstawowe informacje o naszych komponentach. Z tego poziomu można szybko zmienić niektóre ustawienia, na przykład dla pamięci. Są to opcje dostępne w sekcji "Easy Mode". Bardziej zaawansowana konfiguracja parametrów znajduje się w trybie "Advanced Mode", gdzie dostępnych jest wiele opcji, szczególnie przydatnych dla osób planujących podkręcanie procesora i pamięci. BIOS oferuje również możliwość zmiany języka, w tym na polski, jednak tylko część opisów została przetłumaczona.


Pierwsze wejście do BIOSu, można ustawić język polski (kliknij, aby powiększyć)

Na naszej płycie głównej (rev. 1.1) znajdował się BIOS w wersji F2, datowany na 14 sierpnia 2024 roku. Ze strony producenta pobraliśmy najnowszy BIOS F3i, opublikowany 19 grudnia 2024 roku. Aktualizacja ta wprowadza zaktualizowany firmware AMD AGESA 1.2.0.2b oraz nową opcję "Zen5 Gaming Optimizations". Warto zauważyć, że płyta główna występuje obecnie w trzech rewizjach (1.0, 1.1 oraz 1.2). Jeśli planujecie zaktualizować BIOS, upewnijcie się, że wybieracie odpowiednią wersję dla swojej rewizji. Szczegółowe informacje na ten temat opisywałem we wcześniejszych rozdziałach.

BIOS na płycie Aorus X870E Elite WiFi7 oferuje szeroki wachlarz ustawień dla zaawansowanych użytkowników, którzy chcą eksperymentować z konfiguracją pamięci i procesora. Jeśli wasze pamięci obsługują profil EXPO, wystarczy go aktywować – istnieje duża szansa, że system uruchomi się w takim ustawieniu. Jednak nawet jeśli system działa pozornie poprawnie, warto dodatkowo przetestować jego stabilność za pomocą aplikacji obciążeniowych i narzędzi takich jak MemTest. W naszym przypadku (o czym wspominałem wcześniej przy opisie pamięci) konieczne było ręczne dostosowanie mnożnika pamięci systemowej z x64 (Auto) na x62.

W efekcie pamięci pracowały stabilnie przy ustawieniu 6200 MT/s (częstotliwość 3100 MHz). Natomiast przy domyślnym profilu 6400 MT/s (częstotliwość 3200 MHz) zarówno test stabilności w AIDA64, jak i MemTest kończyły się niepowodzeniem.

Jest oferowana funkcja AI Snatch na wybranych płytach głównych Aorus, która wspiera zaawansowane automatyczne podkręcanie oraz optymalizację ustawień systemowych. Jej celem jest umożliwienie użytkownikom, nawet bez dużego doświadczenia w overclockingu, uzyskania maksymalnej wydajności z komponentów, takich jak procesor, pamięć RAM czy układy graficzne, poprzez inteligentne dostosowywanie parametrów pracy. Włącza się ją w BIOS-ie, a także jest do tego dedykowane oprogramowanie. Na naszej płycie jest oferowana AI Snatch, ale nie udało się na razie jej uaktywnić - cały czas jest wyszarzona zarówno w BIOS jak i w oprogramowaniu, i w systemie.

Dla zainteresowanych przygotowaliśmy przegląd fukcji BIOS-u na płycie Aorus X870E Elite WiFi7, który możecie zobaczyć na poniższym filmie.

Podczas pracy w systemie, aplikacja Gigabyte Control Center



System Windows 11 Pro sprawnie zainstalował się na naszej platformie. Po jego aktualizacji warto pobrać aplikację Gigabyte Control Center, która umożliwia pobranie wszystkich dostępnych w najnowszych wersjach sterowników, aplikacji, a także BIOS-ów dedykowanych dla naszej płyty głównej. Aplikacja informuje również o nowych wersjach oprogramowania, sterowników i BIOS-u. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku BIOS-u nie znajdziemy informacji o wersjach beta (oznaczonych literą w nazwie), dlatego najnowsza wersja F3 nie pojawia się jeszcze jako oficjalna w aplikacji.

Jeśli chodzi o uwagi dotyczące funkcjonalności Gigabyte Control Center, przydałyby się bardziej szczegółowe opisy dotyczące przeznaczenia poszczególnych sterowników i aplikacji. Dobrze byłoby również wprowadzić możliwość ukrycia powiadomień o niechcianych programach, takich jak Norton Internet Security, cFosSpeed czy Smart Backup (przykłady tych aplikacji można zobaczyć na filmie poniżej).

Z poziomu Gigabyte Control Center można zarządzać układem Wi-Fi oraz oświetleniem RGB na płycie głównej. Standardowo płyta posiada oświetlenie LED umieszczone pod radiatorem chipsetu, ale aplikacja obsługuje również dodatkowe elementy, np. oświetlenie na pamięciach G.Skill (co zostanie zaprezentowane na filmie za chwilę).

Aplikacja pozwala także na konfigurację wszystkich wentylatorów podłączonych do płyty głównej. Dostępne są predefiniowane tryby pracy, takie jak Cichy czy Wydajny, ale użytkownik może także ustawić własne profile wentylatorów. Można także włączyć tryb automatycznego wyłączania wentylatorów, kiedy jest niska temperatura danego komponentu (czyli do około 40°C, zależnie od wybranego czujnika, czy jest to CPU, chipset, czy też inne monitorowane miejsce na płycie). Gigabyte Control Center oferuje również podgląd temperatur komponentów, takich jak procesor, sekcja zasilania VRM MOS, chipset (PCH), slot PCIEX16 oraz boczna krawędź płyty głównej (oznaczona jako System 1).

Dodatkowo aplikacja prezentuje informacje o procesorze, ustawieniach pamięci oraz ogólnym monitoringu pracy systemu. Zaawansowani użytkownicy mogą wykorzystać zakładkę Performance do podkręcania parametrów CPU.






Na tym etapie na razie kończymy. Zestaw jest dalej sprawdzany, wygrzewany i testowany, a wkrótce pojawią się kolejne części z dalszym opisem sprzętu w platformie testowej. Przy okazji zapraszamy do komentowania (także w nowym systemie Disqus, jeśli jest problem z rejestracją w naszym systemie proszę o maila), sugerowania wykonania odpowiednich testów. PS. Na razie testujemy platformę na zintegrowanej grafice. CDN.